Το Νόημα της Ζωής στην Υπαρξιακή Θεραπεία

Λεωνίδας Παναγιώτου | 1/11/2024

Λέξεις - κλειδιά: το νόημα της ζωής, υπαρξισμός, υπαρξιακή θεραπεία, ελευθερία, θάνατος, θνητότητα, Viktor frankl

Το ερώτημα για το νόημα της ζωής είναι μία από τις πιο θεμελιώδεις αναζητήσεις του ανθρώπου και η υπαρξιακή θεραπεία εστιάζει στις βαθύτερες υπαρξιακές αγωνίες, όπως η ελευθερία, ο θάνατος, η μοναξιά και το νόημα της ζωής. Ο ρόλος της Υπαρξιακής θεραπείας δεν είναι να προσφέρει άμεσες λύσεις αλλά να βοηθήσει το άτομο να επανεκτιμήσει τις επιλογές του και να διαμορφώσει μια ζωή γεμάτη νόημα. Με αυτή την προσέγγιση το άτομο είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει τους φόβους και τις αβεβαιότητες που προκύπτουν από την ανθρώπινη ύπαρξη.

Το νόημα της ζωής όμως στην Υπαρξιακή θεραπεία δεν είναι κάτι που μπορεί να δοθεί από εξωτερικές πηγές, όπως η κοινωνία, η θρησκεία ή οι άλλοι άνθρωποι. Το νόημα της ζωής είναι μία ατομική υπόθεση όπου το άτομο καλείται να αναλάβει την ευθύνη να βρει το δικό του, προσωπικό νόημα. Το να υπάρχει νόημα στην ύπαρξη του καθενός ή να έχει αποδοθεί νόημα σε οτιδήποτε κάνει το άτομο από το ίδιο το άτομο, σημαίνει να υπάρχει μια κατεύθυνση. Επίσης, η ύπαρξη νοήματος δίνει και μια αίσθηση ασφάλειας. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του υπαρξιακού νοήματος είναι ότι μπορεί να μεταβληθεί, να αλλάξει κατά τη διάρκεια της ζωής, και αυτό διότι το ίδιο το άτομο μεταβάλλεται και αλλάζει. Αυτό γίνεται μέσα από την αυθεντική ύπαρξη και την ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίσει την ελευθερία του να κάνει επιλογές, ακόμα και μπροστά στις πιο δύσκολες συνθήκες.

Επίσης, είναι απολύτως φυσιολογικό το άτομο να βιώνει περιόδους έλλειψης νοήματος. Το άτομο μπορείνα βιώσει την έλλειψη νοήματος ως μια κατάσταση στην οποία η ζωή, οι πράξεις και η ύπαρξη του γενικά είναι χωρίς σκοπό, συνοχή ή αξία. Μια τέτοια συνθήκη μπορεί να οδηγήσει και σε συναισθήματα κενού, αποξένωσης ή υπαρξιακής απόγνωσης, ειδικά όταν τα άτομα αγωνίζονται να βρουν σκοπό ή κατεύθυνση στη ζωή (Yalom, 1980).

Ο Viktor Frankl (1905-1997), στο βιβλίο του «Το νόημα της ζωής» (1984), υποστηρίζει ότι ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, ο άνθρωπος μπορεί να βρει νόημα μέσα από την προσωπική του στάση απέναντι στις περιστάσεις. Συγκεκριμένα αναφέρει πως αν δεν αλλάζει η κατάσταση, τότε ο άνθρωπος καλείται να αλλάξει ο ίδιος, αναδεικνύοντας έτσι και τη σημασία της προσωπικής ευθύνης.

Το νόημα της ζωής μπορεί να αναδυθεί και μέσα απο την επίληση των υπαρξιακών διλλημάτων που προκύπτουν στη ζωή του ατόμου. Μέσω ανάλυσης αυτών των διλλημάτων το άτομο μπορεί να βρει το δικό του νόημα, καθότι για ακόμη μια φορά, το δίλλημα φέρνει το άτομο μπροστά στην επιλογή.

Επιπροσθέτως, ο θάνατος και η ελευθερία μπορούν συνθέσουν το νόημα της ζωής με το αναπόφευκτο του θανάτου να ενθαρρύνει την αποδοχή της θνητότητας ως μέσο για να ζήσει κάποιος μια πιο αυθεντική ζωή και να δώσει νόημα στην ύπαρξη του. Από την άλλη πλευρά, η ελευθερία φέρει μαζί της τη δυνατότητα επιλογής και υπογραμμίζει την ευθύνη που συνοδεύει αυτές τις επιλογές. Η αποφυγή ανάληψης ευθυνών μπορεί να δημιουργήσει υπαρξιακή κρίση που συχνά προκύπτει όταν το άτομο νιώθει να συνθλίβεται απο το άισθημα της ευθύνης γι’αυτό και το άτομο καλείται να είναι σε παραγωγική επαφή με το υπαρξιακό άγχος που βιώνει.

Κλείνοντας, η Υπαρξιακή προσέγγιση αναγνωρίζει ότι ο καθένας είναι τελικά μόνος στον κόσμο και διδάσκει ότι το νόημα της ζωής δεν είναι κάτι που μπορεί να βρεθεί εκ των έξω. Κάθε άτομο καλείται να δημιουργήσει για τον εαυτό του και η αντιμετώπιση των θεμελιωδών υπαρξιακών ζητημάτων μπορεί να οδηγήσει σε μια ζωή γεμάτη νόημα και σκοπό. Με την υιοθέτηση μιας αυθεντικής στάσης απέναντι στη ζωή, τα άτομα μπορούν να βρουν το δικό τους προσωπικό νόημα, ακόμα και μπροστά στις μεγαλύτερες δυσκολίες.

Πηγές

1. Cooper, M. (2016). Existential Therapies. SAGE Publications.
2. Frankl, V. E. (1984). Man's Search for Meaning. Beacon Press.
3. May, R. (1994). The Discovery of Being: Writings in Existential Psychology. W. W. Norton & Company.
4. Yalom, I. D. (1980). Existential Psychotherapy. Basic Books.
5. Spinelli, E. (2007). Practising Existential Psychotherapy: The Relational World. SAGE Publications.
6. van Deurzen, E. (2012). Existential Counselling & Psychotherapy in Practice. SAGE Publications.